Departamenti Amerikan i Shtetit thekson në raportin për vitin 2020 se Shqipëria nuk ka bërë asnjë përparim në luftën kundër pastrimit të parave.
Sipas raportit, thuhet se Shqipëria ngelet e ndjeshme përsa i përket pastrimit të parave për shkak të korrupsionit, rrjeteve të krimit të organizuar dhe institucioneve të dobëta ligjore dhe qeveritare.
Krimet kryesore të gjenerimit të të ardhurave, thuhet në raportin e DASH, përfshijnë trafikimin e drogës, evazionin fiskal dhe kontrabandën. Dhe, organizatat kriminale shqiptare kanë lidhjet me rrjetet që veprojnë në Europë dhe Amerikën e Jugut.
Përparim me përdorimin e ligjit të konfiskimit anti-mafia, vijohet në raport, konsiderohet vetëm konfiskimi i 40% të pasurive të bosit të drogës, Klement Balili, i njohur ndryshe si Eskobari i Ballkanit.
Raporti i DASH:
Qeveria e Shqipërisë nuk bëri asnjë përparim të dukshëm drejt pengimit të pastrimit të parave dhe krimeve financiare në vitin 2020. Shqipëria mbetet e ndjeshme ndaj pastrimit të parave për shkak të korrupsionit, rrjeteve të krimit të organizuar dhe institucioneve të dobëta ligjore dhe qeveritare. Vendi ka një ekonomi të madhe parash dhe sektor informal, me flukse të konsiderueshme parash nga jashtë në formën e remitancave dhe investimeve të ndryshme. Krimet kryesore të gjenerimit të të ardhurave në Shqipëri përfshijnë trafikimin e drogës, evazionin fiskal dhe kontrabandën. Organizatat kriminale shqiptare kanë lidhje me rrjetet që veprojnë në Evropë dhe Amerikën e Jugut. Shqipëria regjistroi disa përparime me përdorimin e ligjit të saj të konfiskimit antimafia, duke përfshirë konfiskimin e 40 përqind të pasurive që i përkisnin mbretit famëkeq të drogës Klement Balili, i quajtur “Escobar i Ballkanit”.
Reformat e vazhdueshme gjyqësore, duke përfshirë vettingun e gjyqtarëve dhe prokurorëve për të çrrënjosur korrupsionin nga sektori i drejtësisë dhe krijimin e njësive të shumta policore të specializuara që synojnë krimet financiare dhe ekonomike, kanë përmirësuar perspektivat e Shqipërisë për adresimin e pastrimit të parave. Sidoqoftë, këto përpjekje vështirësohen nga sfidat e kapacitetit në institucionet e drejtësisë të krijuara së fundmi dhe korrupsioni i përhapur që minon shtetin e ligjit.
Vulnerabilitetet dhe metodologjitë e pastrimit të parave:
Trafikimi i narkotikëve dhe aktivitete të tjera të krimit të organizuar janë burimet kryesore të pastrimit të parave. Afërsia e Shqipërisë me Evropën Perëndimore dhe prania e krimit të organizuar shqiptar në Evropën Perëndimore dhe Amerikën e Jugut rrisin dobësitë. Investimet në pasuri të paluajtshme dhe projektet e zhvillimit të biznesit janë ndër metodat më të përhapura të pastrimit të të ardhurave të paligjshme. Boshllëqet ligjore në legjislacionin AML 2019 ende lejojnë kazinotë në vendpushimet me pesë yje dhe vendet turistike.
Shqipëria ka kërkesa gjithëpërfshirëse për CDD dhe STR. Në Janar 2020, parlamenti miratoi legjislacionin anti-ilegal të pasurimit që i jep Organit të Specializuar Antikorrupsion (SPAK) dhe Policisë së Shtetit Shqiptar (PSH) aftësinë për të synuar pasuri të paligjshme përmes sekuestrimit dhe konfiskimit dhe kufizon veprimtarinë ekonomike dhe lëvizjen e lirë të kriminelëve. Ndërsa është efektiv në sekuestrimin fillestar të pasurisë, plotësimi i kërkesave dëshmuese për sekuestrimin përfundimtar të pasurisë mbetet sfidues.
Ndryshimet e fundit ligjore dhe të politikave kanë përmirësuar aftësinë e Shqipërisë për të luftuar pastrimin e parave dhe krimet financiare, megjithëse zbatimi ka qenë i paqëndrueshëm. Ligji Anti-Mafia u ndryshua në vitin 2020 për të përmirësuar menaxhimin e pasurive të konfiskuara.
Ligji shqiptar kërkon zbulimin vjetor të pasurive nga zyrtarët publikë, duke përfshirë një kërkesë që zyrtarët të deklarojnë trajtim preferencial dhe pronësi përfituese të pasurive. Dispozitat gjithashtu ndalojnë zyrtarët të mbajnë para të konsiderueshme jashtë sistemit bankar.
Shqipëria dhe Shtetet e Bashkuara nuk kanë një MLAT dypalëshe, por bashkëpunimi është i mundur përmes konventave shumëpalëshe. Shqipëria është anëtare e MONEYVAL, një organ rajonal i stilit FATF. Vlerësimi i tij më i fundit është në dispozicion në: https://www.coe.int/en/web/moneyval/jurisdiction/albania.
Deficencat ligjore, politike dhe rregullative
NjIF i Shqipërisë po pëson ndryshime në udhëheqje dhe po kërkon asistencë teknike ndërkombëtare për të kontribuar në një regjim më të fortë të LPP.
Reformat kushtetuese dhe ligjore në vitet e fundit përfshijnë reformat në sistemin e drejtësisë dhe verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve për pasuri të pashpjegueshme. Dyzet e gjashtë përqind e gjyqtarëve dhe prokurorëve të verifikuar deri më sot kanë dështuar si rezultat i pasurisë së pashpjegueshme ose të pasur lidhje personale me subjekte të dyshimta, dhe një tjetër 17 përqind kanë dhënë dorëheqjen për të shmangur kontrollin.
Shqipëria ka një treg të konsiderueshëm të zi për mallrat e kontrabanduara që lehtësojnë kontrollet e dobëta të kufijve dhe zbatimi i doganave. Gjykatat shpesh refuzojnë të dënojnë për pastrim parash, në mungesë të një dënimi për një vepër penale.
Çështjet dhe komentet e zbatimit
Shqipëria duhet të zbatojë në mënyrë efektive ligjet ekzistuese dhe të vazhdojë të zhvillojë kapacitetin e policisë dhe prokurorëve të saj për t’u përqëndruar në korrupsionin, pastrimin e parave dhe krimet ekonomike. Personeli i Byrosë Kombëtare të Hetimit, i cili është krahu hetimor i SPAK, ka pësuar vonesa, por po vazhdon. Reformat thelbësore të kodit penal në 2016 dhe 2017 kishin për qëllim të ndërtonin një sistem më efektiv, por zbatimi i këtyre reformave është ende një sfidë. Përkundër një numri të konsiderueshëm të hetimeve të pastrimit të parave në vitet e fundit, numri i atyre që lidhen me to ndjekjet penale mbeten të ulta. Në vitin 2020, 131 hetime të reja të pastrimit të parave u hapën nga Zyra e Prokurorit të Përgjithshëm; 23 të pandehur u gjykuan në gjykatë, nga të cilët tre u dënuan. Për më tepër, ASP hetoi 375 krime të pastrimit të parave dhe 2,891 raste të krimeve financiare në vitin 2020, duke çuar në mbi 15 milion dollarë në para dhe pronë të sekuestruar.
SPAK, e cila u bë operacionale në Dhjetor 2019, ka regjistruar suksese në luftën kundër trafikimit dhe krimit të organizuar dhe sekuestrimit të pasurive të pastruara. PSH ka një njësi të dedikuar për krimin ekonomik të ngarkuar me përpjekjet e LPP-së.
Shqipëria pati sukses kundër shifrave të krimit të organizuar në vitin 2020. Prokurorët konfiskuan 40 përqind të aseteve të mbretit të drogës Klement Balili dhe sekuestruan bizneset e shumta të Ylli Ndroqit, përfshirë Ora Neës Media. Ndroqi, i cili ka lidhje të forta politike në Shqipëri, dyshohet se ka organizuar trafik narkotikësh në Turqi dhe Itali.
ASP regjistroi 676 akuza për korrupsion në 10 muajt e parë të vitit 2020, një shifër e krahasueshme me statistikat e vitit të kaluar.
