Që kur Izraeli filloi fushatën e tij brutale të bombardimeve në Gaza pas një sulmi nga Hamasi më 7 tetor, sulmet e kolonëve ndaj palestinezëve në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor janë më shumë se dyfishuar mesataren prej tre deri në tetë incidente në ditë, sipas Kombeve të Bashkuara.
Një rritje e sulmeve të kolonëve ka bërë që qindra palestinezë të largohen nga shtëpitë e tyre në tre javët e fundit mes një bombardimi izraelit të Gaza-s që ka vrarë më shumë se 9,500 njerëz.
Pra, kush janë kolonët dhe ku jetojnë ata?
Kush janë kolonët?
Kolonët janë shtetas izraelitë që jetojnë në tokën private palestineze në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor. Shumica dërrmuese e vendbanimeve janë ndërtuar tërësisht ose pjesërisht në tokë private palestineze.
Më shumë se 700,000 kolonë – 10 për qind e popullsisë së Izraelit prej gati shtatë milionësh – tani jetojnë në 150 vendbanime dhe 128 poste të shpërndara në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor.
Vendbanimet kanë leje nga qeveria izraelite, ndërsa postat janë ndërtuar pa miratimin e qeverisë. Postat mund të ndryshojnë nga një grup prej disa personash në një komunitet prej 400 personash.
Disa nga kolonët shpërngulen në territoret e pushtuara për arsye fetare, ndërsa të tjerët tërhiqen nga kostoja relativisht më e ulët e jetesës dhe stimujt financiarë të ofruar nga qeveria. Hebrenjtë ultra-ortodoksë përbëjnë një të tretën e numrit të përgjithshëm të emigrantëve.
Shumica e hebrenjve izraelitë që jetojnë në Bregun Perëndimor thonë se ndërtimi i vendbanimeve përmirëson sigurinë e vendit, sipas të dhënave nga Qendra Kërkimore Pew. Ata e shpjegojnë këtë me argumentin se vendbanimet veprojnë si një zonë tampon për sigurinë kombëtare izraelite, sepse ato kufizojnë lëvizjen e palestinezëve dhe minojnë qëndrueshmërinë e shtetit palestinez. Megjithatë, disa të majtë izraelitë mbrojnë pikëpamjen se zgjerimi i vendbanimeve dëmton zgjidhjen me dy shtete dhe rrjedhimisht perspektivat e Izraelit për paqe.
Kur u ndërtuan vendbanimet e para?
Izraeli filloi ndërtimin e vendbanimeve menjëherë pasi pushtoi Bregun Perëndimor, Jerusalemin Lindor dhe Rripin e Gaza-s gjatë Luftës Gjashtë Ditore të Qershorit 1967.
Në shtator 1967, blloku Etzion në Hebron ishte vendbanimi i parë i ndërtuar në Bregun Perëndimor të pushtuar. Tani në këtë vendbanim jetojnë 40 mijë njerëz.
Afro 1000 njerëz jetojnë në Kfar Etzion, një nga vendbanimet më të vjetra, ndërsa vendbanimi më i madh – Modi’in Illit – ka afër 82,000 kolonë, kryesisht hebrenj ultra-ortodoksë.
Qeveritë e njëpasnjëshme izraelite kanë zbatuar këtë politikë, e cila ka çuar në një rritje të popullsisë së kolonëve në territoret e pushtuara.
Vendbanimet tani kontrollojnë afër 40 për qind të Bregut Perëndimor të okupuar. Këto vendbanime, së bashku me një rrjet të gjerë pikash kontrolli për palestinezët, në mënyrë efektive ndajnë pjesët palestineze të Bregut Perëndimor, duke e bërë të pamundur perspektivën e një shteti fqinj të ardhshëm, sipas kritikëve.
Vendbanimi i parë hebre në Palestinë daton në fillim të shekullit të 20-të, kur hebrenjtë u përballën me diskriminim të gjerë, persekutim fetar dhe masakër në Evropë dhe filluan të mbërrijnë aty. Në atë kohë, Palestina, ende nën kontrollin kolonial britanik, ishte shumicë arabe me një pakicë të vogël hebreje.
Tel Aviv, qyteti më i madh i Izraelit, u ndërtua si vendbanim në periferi të qytetit arab të Jaffa-s në vitin 1909.
Migrimi masiv i hebrenjve në Palestinë shkaktoi kryengritjen arabe. Por në dhunën që pasoi, milicitë sioniste të armatosur mirë spastruan etnikisht 750,000 palestinezë në vitin 1948. Palestinezët e quajnë dëbimin e tyre Nakba – katastrofë në arabisht.
A i mbështet qeveria emigrantët?
Qeveria izraelite financon hapur dhe ndërton vendbanime për hebrenjtë.
Autoritetet izraelite u paguajnë kolonëve të tyre në Bregun Perëndimor afër njëzet milionë shekelë (5 milionë dollarë) në vit për të monitoruar, raportuar dhe kufizuar ndërtimet palestineze në Zonën C, e cila përbën më shumë se 60 për qind të Bregut Perëndimor. Këto para përdoren për punësimin e inspektorëve dhe blerjen e dronëve, si dhe për fotografim ajror, tableta dhe automjete, ndër të tjera.
Më 4 prill, autoritetet izraelite kërkuan dyfishimin e kësaj shume në buxhetin e shtetit, në dyzet milionë shekelë (dhjetë milionë dollarë).
Gjatë viteve të fundit, ushtria izraelite ka nisur një linjë të veçantë telefonike që e quan Dhoma e Luftës C, për kolonët që të telefonojnë dhe raportojnë ndërtimin palestinez në zonën C.
Disa ligje izraelite i lejojnë kolonët të përvetësojnë tokën palestineze:
- Izraeli ka deklaruar gati 26 për qind të territorit të Bregut Perëndimor si “tokë shtetërore” ku mund të ndërtohen vendbanime. Izraeli përdor mekanizma ligjorë për të shpronësuar tokën palestineze për qëllime publike si ndërtimi i rrugëve, vendbanimeve dhe parqeve.
- Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Oslos në 1993 me Organizatën për Çlirimin e Palestinës (PLO), qeveria izraelite ndaloi zyrtarisht ndërtimin e vendbanimeve të reja, por ato ekzistuese vazhduan të rriteshin.
Popullsia e vendbanimeve në Bregun Perëndimor dhe Jerusalemin Lindor u rrit nga afërsisht 250,000 në gati 700,000 në shtator të këtij viti.
Por në vitin 2017, Izraeli zyrtarisht njoftoi fillimin e ndërtimit të vendbanimeve të reja.
Kryeministri Benjamin Netanyahu, kryeministri më jetëgjatë i Izraelit, ka inkurajuar zgjerimin e vendbanimeve që nga ardhja në pushtet në 1996.
Ka gjithashtu “OJQ” izraelite që punojnë për të dëbuar palestinezët nga toka e tyre duke përdorur zbrazëtitë në ligjet e tokës.
Autoritetet izraelite gjithashtu konfiskojnë dhe shkatërrojnë rregullisht pronat palestineze duke përmendur mungesën e lejeve të ndërtimit dhe dokumenteve të tjera të tokës të lëshuara nga Izraeli.
Por grupet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut thonë se është pothuajse e pamundur të marrësh një leje izraelite për të ndërtuar.
A janë vendbanimet izraelite të ligjshme sipas ligjit ndërkombëtar?
Të gjitha vendbanimet dhe postat konsiderohen të paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar, sepse ato shkelin Konventën e Katërt të Gjenevës, e cila ndalon një fuqi pushtuese të zhvendosë popullsinë e saj në territorin që pushton.
Vendbanimet, thonë aktivistët, janë enklava të sovranitetit izraelit që kanë copëtuar Bregun Perëndimor të okupuar dhe çdo shtet i ardhshëm palestinez do të dukej si një seri bantustanësh të vegjël, të ndarë nga Afrika e Jugut, ose territore vetëm për zezakët.
Kombet e Bashkuara i dënuan ato përmes një sërë rezolutash dhe votash. Sipas një rezolute të Këshillit të Sigurimit të OKB-së të vitit 2016, vendbanimet nuk kanë “vlefshmëri ligjore”.
Por Shtetet e Bashkuara, aleati më i ngushtë i Izraelit, i siguron atij mbrojtje diplomatike. Uashingtoni përdor vazhdimisht të drejtën e vetos në OKB për të mbrojtur Izraelin nga censura diplomatike.
Izraeli miraton dhe inkurajon ndërtimin e vendbanimeve. Edhe pse postat janë të paligjshme sipas ligjit izraelit, Izraeli ka legalizuar në mënyrë retroaktive disa posta në vitet e fundit.
Më shumë se 9,000 kolonë u tërhoqën nga Gaza në vitin 2005, kur Izraeli çmontoi vendbanimet si pjesë e planit të “shkëputjes” së ish-kryeministrit Ariel Sharon.
Si e kontrollon Izraeli Bregun Perëndimor?
Izraeli ka ndërtuar një mur ndarës që shtrihet më shumë se 700 km përmes Bregut Perëndimor, duke kufizuar lëvizjen e më shumë se tre milionë palestinezëve në Bregun Perëndimor të pushtuar dhe Jerusalemin Lindor. Por Izraeli thotë se muri është aty për arsye sigurie.
Fermerët palestinezë duhet të kërkojnë leje për të hyrë në tokën e tyre. Këto leje duhet të rinovohen dhe mund të refuzohen ose revokohen pa shpjegim.
Për shembull, afër 270 nga 291 hektarë tokë që i përkasin fshatit palestinez Wadi Fukin pranë Betlehemit janë përcaktuar Zona C, e cila është nën kontrollin e Izraelit. Afro 60 për qind e Bregut Perëndimor të okupuar bie në Zonën C.
Muri që i ndan nuk është i vetmi. Më shumë se shtatëqind postblloqe u vendosën në të gjithë Bregun Perëndimor, duke përfshirë njëqind e dyzet pika kontrolli. Rreth 70,000 palestinezë me leje pune izraelite kalojnë çdo ditë këto postblloqe.
Palestinezët nuk mund të lëvizin lirshëm midis Bregut Perëndimor të pushtuar, Jerusalemit Lindor dhe Gaza-s dhe kanë nevojë për leje për ta bërë këtë.
Grupet e të drejtave të njeriut si Human Rights Watch dhe B’Tselem kanë arritur në përfundimin se politikat dhe ligjet izraelite që ata përdorin për të dominuar popullin palestinez mund të përshkruhen si “aparteid”.
A ka qenë në rritje dhuna e kolonëve gjatë javëve të fundit?
Kolonët kanë kryer më shumë se 198 sulme në Bregun Perëndimor, duke detyruar afro 1000 palestinezë të largohen nga shtëpitë e tyre ndërsa Izraeli vazhdon bombardimet e pamëshirshme të Gaza-s që nga 7 tetori.
“Kolonët po kryenin krime në Bregun Perëndimor të pushtuar shumë përpara 7 tetorit. Por duket se pas 7 tetorit, ata morën dritën jeshile për të kryer më shumë krime”, tha për Al Jazeera-n Ghassan Daghlas, një zyrtar i Autoritetit Palestinez që monitoron aktivitetin e kolonëve.
Më 28 tetor, një fermer palestinez që po mblidhte ullinj u qëllua për vdekje nga kolonët në qytetin e Nablusit në Bregun Perëndimor të pushtuar. “Sezoni i vjeljes së ullinjve është duke u zhvilluar – njerëzit nuk mund të arrijnë 60 për qind të pemëve të ullirit në zonën e Nablusit për shkak të sulmeve të kolonëve,” tha Daghlas.
Fshati beduin i Wadi as-Seeq në Bregun Perëndimor të pushtuar u evakuua nga 200 banorët e tij më 12 tetor pas kërcënimeve nga kolonët.
Dhuna aktuale po ndodh pasi një numër rekord i rasteve të dhunës nga emigrantët u regjistruan vitin e kaluar, kur numri i incidenteve u rrit nga mesatarisht tre në tetë në ditë, sipas të dhënave të OKB-së.
Vitet e fundit, kolonët janë përpjekur gjithnjë e më shumë të falen në kompleksin e xhamisë Al-Aksa, duke i bërë palestinezët të shqetësohen se po shkelin vendin e tretë më të shenjtë për myslimanët. Lutjet hebraike nuk lejohen nën “status quo”-në që qeveris Al-Aksa-në.
Tre ditë përpara se Hamasi të kryente sulmin e befasishëm brenda Izraelit, kolonët sulmuan kompleksin e xhamisë. Në vitin 2021, policia izraelite kreu një bastisje aty për të lejuar hyrjen e kolonëve, duke shkaktuar një konfrontim vdekjeprurës.
Në shkurt, kolonët e ekstremit të djathtë u revoltuan në qytetin Huwara të Bregut Perëndimor, duke u vënë flakën dhjetëra shtëpive dhe makinave. Pas kësaj dhune, ministri izraelit i financave Bezalel Smotrich deklaroi se Huwara ishte “shkatërruar”.
Dhuna e kolonëve izraelitë ka zhvendosur më shumë se 1,100 palestinezë në Bregun Perëndimor të pushtuar që nga viti 2022, sipas një raporti të OKB-së të botuar në shtator 2023. /tesheshi.com/
